Nadat ik op een zitting mijn pleidooi heb gevoerd, blijft het nog even spannend wat de uitkomst van de zaak zal zijn.

Aan de rechter is dat niet af te zien; wat dat betreft zijn rechters net sfinxen. Ze laten zelden blijken hoe de argumenten vallen; dat lees je vaak pas in het vonnis. Ook daarom was het voor mij als advocaat boeiend om de laatste serie tv-interviews van “Kijken in de ziel: de rechter” te zien. Een mooie gelegenheid om de gedachtegangen en beweegredenen van de rechters eens goed op mij te laten inwerken.

Uit de serie kwam duidelijk naar voren dat er bij de rechter een duidelijk spanningsveld is tussen de ratio en intuïtie. Dit blijkt bijvoorbeeld uit uitspraken als : “Intuïtie bepaalt hoe mensen in hun rationele afwegingen staan”(Diemer); “Het is nooit een excuus dat je zegt dat je de wet hebt gevolgd”(Visser); “Als je een dossier leest heb je al een beeld van de zaak, zo simpel is dat. Je gaat niet onbevooroordeeld naar de zitting  toe” (Moors), “ Ik weet niet of je een tunnelvisie kan voorkomen,”(Van Rens).”

Deze uitspraken bevestigen dat rechtspraak mensenwerk is. Dit betekent ook dat onpartijdige rechtspraak geen vanzelfsprekendheid is.  Rechters moeten zich kennelijk niet zelden over bepaalde vooroordelen heen zetten, alvorens zij tot een beslissing komen. Dit zal echter niet altijd even gemakkelijk gaan en het zal voorkomen dat vanuit de intuïtie wordt geredeneerd naar een uiteindelijk rationele beslissing. Maar wat als die intuïtie de rechter op het verkeerde been heeft gezet? Een rechterlijke vergissing of dwaling kan het gevolg zijn.

De intuïtie van de rechter is in ieder geval een factor in het proces waar de advocaat in zijn voorbereiding rekening mee moet houden. Zijn presentatie, alsmede die van de cliënt, kan richtinggevend zijn voor de rechter bij zijn beoordeling. Of een verhaal overtuigt, kan mede afhangen hoe naturel het wordt gebracht. Rechters zullen immers een ongekunsteld verhaal eerder associëren met een oprecht betoog dan een geforceerd verhaal.  Zelfs de verzorging van de pleitnota kan meehelpen. Net zoals de keuze voor de steunbetuigers in de zaal en de manier waarop vanaf de tribune uiting aan die steun wordt gegeven. Tal van details kunnen dus het verschil maken tussen winnen en verliezen. Redenen temeer om ook het vak van advocaat bijzonder boeiend te vinden.

Mr. D.M. Penn